Temel haklar insanın doğuştan sahip olduğu, insanın insanca yaşayabilmesi için gerekli olan haklardır. Bunlar;
- Yaşama Hakkı: En temel
haktır. Hiçbir şekilde ortadan kaldırılamaz sınırlandırılamaz. Herkes
yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
- Eğitim hakkı: Bütün
insanlar eğitim-öğretim hakkına sahiptir. Kimse eğitim-öğretim görme
hakkından mahrum bırakılamaz.
- Kişi dokunulmazlığı hakkı: Kişilerin beden hem ruh
bütünlüğünü korumaya yöneliktir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı
haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz. Kimseye işkence ve
eziyet yapılamaz, insan hassasiyetiyle bağdaşmayan cezai bir muameleye
tabi tutulamaz.
- Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı: Herkes
sağlıklı bir çevrede yaşama ve sağlığını koruyacak tedbirler alma hakkına
sahiptir.
- Özel hayatın gizliliği hakkı: Herkes özel yaşamına ve aile hayatına saygı
gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Kanunla belirlenen özel durumlar
dışında hiç kimsenin evi, özel eşyaları aranamaz, haberleşme araçları
dinlenemez.
- Seçme ve seçilme hakkı: Vatandaşlar, kanunda
gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız veya siyasi
bir parti içinde siyasi faaliyetlerde bulunma ve oy kullanma hakkına
sahipti.
- Konut dokunulmazlığı hakkı: Hiç kimsenin konutuna
dokunulamaz. Yasayla yetkili kılınmış kurumların yazılı emirleri
bulunmadıkça kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve eşyalarına el
konulamaz.
- Dilekçe hakkı: Herkes şikâyetlerini ve
isteklerini yetkili makamlara ve TBMM'ye iletme hakkına sahiptir.
- Çalışma hakkı: Herkes, insanlık onuruna yaraşır bir şekilde
yaşayabilmek için çalışabilme hakkına sahiptir.
İnsanların kişiliğini geliştirme ve insanca yaşayabilmesi için
başkalarının haklarını ihlal etmeden özgürce yaşayabilmesini sağlayan
haklardır. Bu haklar:
- Düşünce, kanaat ve ifade özgürlüğü: Bireylerin bilgi edinebilmesi,
edindiği bilgiler sonucunda bir kanaat oluşturması, düşüncelerini ifade
edebilmesi ve düşüncelerinden dolayı kınanmaması ve düşüncelerini yayabilmesidir.
- Din ve vicdan özgürlüğü: Herkes vicdan,
dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.
- Yerleşme ve seyahat etme özgürlüğü: Herkes yerleşme ve seyahat
hürriyetine sahiptir.
- Toplantı hak ve özgürlüğü: Kişilerin toplu
olarak herhangi bir konudaki düşüncelerini halka açıklamak için toplantı
düzenlemesi veya gösteri yürüyüşü yapmasıdır.
- Haberleşme özgürlüğü : Herkes haberleşme özgürlüğüne sahiptir. Kişinin bilgi ve izni
bulunmaksızın telefonları dinlenemez, mektupları açılamaz ve okunamaz.
- Bilim sanat özgürlüğü: Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme hakkına sahiptir.
- Basın özgürlüğü: Herkes düşünce
ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarlar tek başına veya
toplu olarak açıklama hakkına ve yayma hakkına sahiptir.
- Doğumla başlar, ölümle biter.
- Evrenseldir. Dünya’nın her
yerinde geçerlidir.
- Dokunulamaz, devredilemez ve
vazgeçilemez özellikler taşırlar.
- Tamamı bir bütündür. Bir tanesi
bile olmazsa veya kullanılmazsa diğerleri bir işe yaramaz.
- Yaşama hakkımızın dışındaki
diğer tüm haklar sıkıyönetim, savaş, bulaşıcı hastalıklar, nüfus sayımları
gibi insan hayatının söz konusu olduğu olağanüstü durumlarda
sınırlandırılabilir. Normal durumlarda hakların sınırlandırılması asla söz
konusu olamaz.
- Başkalarının hak ve
özgürlüklerinin başladığı yerde bizim hak ve özgürlüklerimiz biter.
- Her devlet düzenlediği anayasa
ve yasalarla İnsan haklarını güvence altına almak zorundadır.
- Bütün haklar uluslararası belgeler ve kuruluşlar tarafından da koruma altına alınırlar.
Yasama Görevi: Devlet temel hak ve özgürlüklerin korunması ve sınırlarının belirlenmesi için gerekli kanunları yapmalıdır. Bu yetki TBMM'nindir.
Yürütme Görevi: Devletin vatandaşlara gereken hizmeti vermesi için gereken etkinlikleri yapmasıdır.
Yargı Görevi: Bireylerin birbirleri ile ve devlet ile olan sorunlarını çözmek yargının görevidir. Yargı görevi bağımsız mahkemelere aittir.
Devletin Kişi Özgürlüğüne İlişkin Görevleri: Temel haklar, devletler tarafından korunsun ya da korunmasın insanlar bu haklara sahiptir. Devletler bu hakları korumak için gerekli düzenlemeleri yapmalı gereken kanunları çıkarmalıdır. Temel hak ve özgürlüklerin korunması bilim sanat ve edebiyatın gelişmesi, toplumun refah ve mutluluğunun gelişmesi, devletin siyasi, askeri ve ekonomik gücünün artması için mutlaka korunmalıdır.
Hak Nedir: Kanunlarla korunan menfaatlerdir. Yasal, toplumsal veya ahlaki özgürlük veya yetkilerdir.
Özgürlük Nedir: Herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünme veya davranma,
herhangi bir şarta bağlı olmama durumu ya da her türlü dış etkiden bağımsız
olarak insanın kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi
durumu, hürriyet.
Demokrasi Nedir: Halkın egemenliği temeline dayanan yönetim biçimidir.
Eşitlik Nedir: Kanunlar yönünden insanlar arasında ayrım bulunmaması durumudur.
Aile Nedir: Toplumun esas yapısını meydana getiren en küçük bütün
Akrabalık Nedir:
Kan bağı ve evlilik yolu ile bir birlerine bağlanan kimselerdir.
Cumhuriyet Nedir:
Milletin egemenliğini belli sürelerde seçtiği milletvekilleri ile kullandığı
yönetim biçimi
Din Nedir:
İnsanları tanrıya inanış ve bağlanışı
Değer Nedir:
Bir kimsenin veya bir şeyin taşıdığı yararlı nitelikler
Değişim ve Süreklilik Nedir: Yenilikleri takip etmek ve onlara uymak
Gelenek Nedir:
Bir toplumda soydan gelen ruhsal ve kültür etmenlerinden her biri
Giyim Nedir:
Giyilen eşyaların bütünü.
Kültür Nedir:
Bir topluluğun manevi özelliğini oluşturan gelenek, fikir, yaşayış ve sanat
varlıklarının bütünü.
Kültürel Öğe Nedir: Kültürle ilgili olan her şey.
Kronoloji Nedir:
Olayların zaman ve tarihini inceleyen bilim.
Liderlik Nedir:
Bir toplulukta kendine uyanlar, idare eden birey.
Laiklik Nedir:
Din işlerinin devlet işlerinden ayrılması.
Milli Kültür Nedir: Milletlere ait kültür.
Saltanat Nedir:
Bolluk, zenginlik, sultanlık.
Savaş Nedir:
Devletlerin çeşitli amaçlarla birbirleriyle yaptıkları silahlı mücadele.
Sanat Nedir:
Bir duygu ve düşünceyi anlatan yolların bütünü.
Vatan Nedir:
Üzerinde yaşanılan toprak parçası.
Yer Nedir:
Ayak basılan zemin