Doğal Afet Nedir?
Doğal afet çok kısa sürede meydana gelen, can ve mal kayıplarına yol açan ve başladıktan sonra insanlar tarafından durdurulamayan doğal olaylara denir. Başka bir deyişle can ve mal kaybına neden olan doğal olaylardır. Doğal Afetlerin özellikleri ise;
- Doğal olması (kendiliğinden meydana gelmesi)
- Çok kısa sürede meydana gelmesi,
- Can ve mal kaybına neden olması,
- Başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir.
Doğal afetler Jeolojik doğal afetler ve meteorolojik doğal afetler olmak üzere ikiye ayrılır.
Jeolojik Doğal Afetler:
Deprem Nedir :Yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeni ile ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayıdır. Deprem yer yüzünün sarsılması olayıdır.
Depremin Etkileri:
- Depremin şiddeti arttıkça can ve mal kayıplarına neden olmaktadır.
- Ülke ekonomisine zarar verir.
- İnsanları sakat kalmalarına ve yaşam kalitelerinin düşmesine neden olur.
- Enerji kayıplarına neden olur.
- İnsanları ruh ve beden sağlığını bozar.
- Evlerin sağlam zeminler üzerine yapılması ve binaların çok fazla katlı olmamasına dikkat edilmeli ve bina yapımında şiddetli depremlere dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır. Depreme dayanıksız binalar yıkılmalı yada güçlendirilmelidir.
- Deprem için ilk yardım çantası hazırlanarak hazır olarak bekletilmesi gerekmektedir. İlk yardım çantasında el feneri, düdük, su, pilli radyo, kuru besinler, battaniye gibi malzemeler bulunmalıdır.
- Deprem tatbikatları yapılmalıdır.
- Halk deprem konusunda eğitimlerle bilinçlendirilmelidir.
- Evlerimizdeki devrildiğinde insanlara zarar verebilecek hareketli eşyalar sabitlenmelidir.
- Aile bireylerinin yaşadıkları binanın çıkış yollarını ve evin elektrik sigortasının nerede bulunduğunu bilmeleri gerekmektedir.
Heyelan (Toprak Kayması) Nedir: Heyelan yada toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketidir. Heyelana yağmur suları, eriyen kar sularının etkisiyle eğimli yerlerde bulunan toprağın ve bitki örtüsünün kayması şeklinde gerçekleşir.
Heyelanın Nedenleri:
- Ormanların yok edilmesi,
- Şiddetli yağışlar, eğimli araziler, depremler,
- Yol yapım çalışmalarıdır.
- Eğimli araziler ağaçlandırılmalı,
- Destek duvarları örülmeli,
- Heyelan tehlikesi olan yerlerde binalar yapılmamalıdır.
Erozyona neden olan sebepler:
- Aşırı eğim yönünde sürülmesi ve aşır işlenmesi,
- Bitki örtüsünün yok edilmesi,
- Şiddetli yağışlar ve sert rüzgarlar.
- Araziler enine sürülmeli,
- Yamaçlar ağaçlandırılmalı,
- Bitki örtüsü korunmalı,
- Ormanlarımızı korumalı ve ağaç dikimini teşvik etmeli.
- Erozyon ve zararları konusunda halk eğitmeli ve bilinçlendirilmelidir.
Meteorolojik Doğal Afetler (Hava Olayları):
Sel: Sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısman su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına denir. Hızlı ve çok miktarda yağan yağmur suları ile çok hızlı eriyen kar sularının yüzey akışına geçmesi ile yol açtığı doğal olaylara sel baskını denir.
Sel baskınlarından korunmak için:
- Yerleşim yerleri akarsu yataklarından uzak ve hafif yamaç yerlerde kurulmalı,
- Barajlar yapılmalı,
- Fazla suyun atılması için alt yapı çalışması yapılmalıdır.
Çığdan korunmak için:
- Çığ tehlikesi olabilecek yerlerde yerleşim birimleri kurulmamalı,
- Yamaçlar ağaçlandırılmalı, bitki örtüsü korunmalı,
- Çığ tehlikesi olan yerlerde destek duvarları örülmelidir.
Hortum: Hortum kümülüs bulutları ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgar türüdür. Hortum bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir.
Kuraklık: Bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğinden kaynaklanan su kıtlığına kuraklık denir. Doğal bir iklim olayı olup her hangi bir zamanda ve yerde meydana gelebilir. Kuraklık genellikle yavaş gelişir ve sıklıkla uzun bir dönemi kapsar. Kuraklığın hüküm sürdüğü yerlerde bitkiler ve hayvanlar olumsuz etkilenir.
Orman Yangınları: Orman yangını doğal yada insani kaynaklı sebeplerle ortaya çıkarak ormanların kısmen veya tamamen yanmasıdır. Yıldırım düşmesi, yanardağ patlaması, yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar ile sigara, tarımsal ürünler nedenli çakan insan kaynaklı orman yangınları vardır. Orman yangınlarının başlıca sonucu iklim değişikliği ve kuraklıktır.
İnsan Kökenli Afetler Nelerdir?
- Yangınlar,
- Hava, su ve çevre kirliliği
- Ulaşım kazalarıdır.
- Can ve mal kaybına neden olur.
- Hastalık, sakatlıklar gibi sağlık problemleri oluşturarak insanların yaşam kalitesini düşürür.
- Eğitim-Öğretim alanında aksamalara neden olur.
- İnsanların temel ihtiyaçlarını (beslenme, barınma gibi) karşılamasında aksaklıklara neden olur.
- Yine insanların temel ihtiyaçları sayılabilecek elektrik, su, haberleşme ve ulaşım gibi alanlarda aksamalara neden olur.
- Şok tesiri yaparlar,
- Ölüm, sakatlık, öksüz/yetim kalma gibi sonuçlar doğurur,
- Bulaşıcı ve salgın hastalıkların çıkmasına neden olur
- Bölgenin ekonomik yapısını olumsuz yönde etkilerler,
- Çeşitli güç ve genişlikte olurlar ve alt yapıyı bozarlar,
- Devletin yaptığı yatırım planlarını geciktirir.
- Doğal afetlerin zararlarını en aza indirebilmek için öncelikle hangi bölgede hangi doğal afetlerin yaşanabileceği araştırılmalı ve o bölgede olası muhtemel doğal afete karşı tedbirler alınmalı, bölge halkı bilgilendirilmeli ve eğitilmelidir.
- Tatbikatlar yapılmalıdır.
- Çok dik yamaçlarda heyelan tehlikesi daha fazla olduğundan ağaçlandırma çalışması yapılması, bitki örtüsünün korunması, destek duvarlarının örülmesi, yollarda güvenlik tedbirleri alınması, yamaçların eğimlerinin azaltılması, çok sık heyelan meydana geliyor ise o bölgede yaşayan insanların daha güvenli yerlere nakledilmesi gerekmektedir.
- Dere yataklarına, çığ ve heyelan olabilecek yerlere binaların yapılmaması ve yapılan binaların depreme dayanıklı ve çevreyle uyumlu olması gerekmektedir.
- Afet ve Acil Durum Müdürlükleri tarafından her türlü afete karşı eğitimler verilmeli, afiş, broşür, kitapçık vs. basılarak dağıtılmalı ve toplum bilinçlendirilmelidir.
Doğal Afetlerin Toplum Hayatına Etkileri Nelerdir?
- Önemli ölçüde mal ve can kayıplarına yol açarlar.
- Afetler bölge ve ülke ekonomisine zarar verir.
- İnsanlar üzerinde sosyal ve psikolojik açıdan olumsuz etkiler bırakır.
- İnsanların plansız ve dikkatsizliğinin neden olduğu nükleer patlamalar kısa sürede büyük alanları etkisi altına alır ve zararı yıllarca sürer.
- Ormanlar insanlar tarafından bilinçsizce yok edilerek çok sayıda afete neden olmaktadır. Bunların başında koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın erozyona uğraması, verimli arazilerin yok olması gibi sonuçlar doğurması,
- Ormanların kesilmesi sonucunda çıplak kalan eğimli bölgelerde toprak kayması meydana gelir. Bunun sonucu olarak yolların kapanarak ulaşımın engellenmesi, yerleşim yerlerinin harap olması, can ve mal kayıplarına neden olması sayılabilir.
- İnsanlar tarafından fazla, plansız ve denetimsiz bir şekilde çıkarılan kömür ise yer yüzeyinde çökmelere ve grizu patlamasına neden olmaktadır.
- Yine insanlar tarafından oluşturulan çöplüklerin patlaması ve yangınlar da büyük zararlara yol açmaktadır.
